باستان‌گیاه‌شناسی - موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران archaeology
باستان گیاهشناسی
باستان گیاهشناسی، یکی از علوم میان‌رشته‌ای باستان‌شناسی و رشته‌ای تخصصی از باستان‌شناسی محیطی است که به بررسی بقایای گیاهی به‌دست‌آمده از محوطه‌های باستانی، بازسازی پوشش گیاهی، شناخت معیشت، نحوه بهره‌گیری و تعامل انسان با محیط خود می‌پردازد. با شناسایی بقایای گیاهی، اطلاعات زیادی در خصوص بازسازی پوشش گیاهی دورههای پیشین هر منطقه و نحوۀ رفتار انسان با محيط خود، تغییرات رخ داده در تولید محصولات کشاورزی، نوع گونه‌ها و گیاهان مصرفی، بازسازی چشمانداز محیطی، پیگیری استفاده از علوفه، تأمین غذا برای دامها، درک درست ما از گیاهان اهلی‌شده و وحشی در دنیای گذشته، بررسی‌های ژنتیک گیاهی برای درک دلیل انقراض گیاهان و احیاء نمونه‌های مرغوب گذشته، شناخت پوشش گیاهی درگذشته، فرایند اهلی شدن گیاهان، نقش بشر در این فرایند و نیز فعالیتهای بشر در زمینه اصلاح نباتات فراهم خواهد شد.
دیرینه‌اقلیم‌شناسی: شاخه‌ای از اقلیم‌شناسی است‌که به پژوهش وضعیت اقلیم گذشته زمین می‌پردازد و ترکیبی از علوم زمین‌شناسی، جغرافیا، دیرینۀ گیاهشناسی و جانورشناسی است. در راستای اقلیم‌شناسی در دیرینۀ اقلیم‌شناسی به پژوهش آثار و نشانه‌هایی می‌پردازند که در نتیجه سیر تحولی اقلیم از گذشته‌های دور به جا مانده است. امروزه یافته‌های این علم تصویری نسبتاً واضح از چگونگی تغییرات آب و هوایی طی میلیون‌ها سال قبل به دست داده است. در طی هزاره‌ها، دورههای گرم جای خود را به دورههای سرد داده‌اند و دورههای خشک و مرطوب پیوسته با دورههای سرد و خشک در تناوب بوده‌اند.
تغییرات اقلیمی
پیش از تسلط انسان بر زمین نیز وجود داشته است. این تغییرات در مقیاس‌های گوناگون زمانی، از چند صد سال تا چند میلیون سال، به وقوع پیوسته است و اثرشان در رسوبات مختلف نظیر رسوبات دریایی، دریاچه‌ای، غارها، سنگ‌ها و از این قبیل ثبت شده است. ایران به‌دلیل قرارگیری در میان سامانه‌های مختلف آبوهوایی و دارا بودن طیف وسیعی از آرشیوهای زمین‌شناسی که تغییرات آبوهوایی را در خود ثبت کرده‌اند، جایگاه ویژه‌ای در بررسی‌های دیرینۀ اقلیم‌شناسی دارد. همچنین به‌دلیل وجود خلیجفارس به‌عنوان کم عمق‌ترین دریای جهان، دریای خزر به‌عنوان بزرگترین دریاچه جهان، رشتۀ کوه‌های مختلف، تعدد تالاب‌ها و دریاچه‌های کوهستانی، وجود درختان کهنسال که حلقه‌های رشد آنها متأثر از تغییرات آبوهوایی است و نیز یخچال‌های طبیعی، بهشت آرشیوهای دیرینۀ اقلیم‌شناسی محسوب می‌شود.
گرده شناسی: امروزه پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينه به‌دليل کاربرد در مسايلي چون بررسي تغييرات آب‌و‌هوايي گذشته زمين، درک ميزان تأثير انسان بر تغييرات زيست‌محيطي، بازسازي داده‌هاي آب‌و‌هواي طولاني مدت، شبيه‌سازي محيط‌هاي ديرينه يکي از محبوب‌ترين زمينه‌هاي پژوهشی شده است. یکی از روش‌هاي متداول در پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينه، روش گرده‌شناسي و ازجمله مهم‌ترين ابزار اين روش، اطلس‌هاي گرده‌شناسي است. پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينۀ حوضه آبريز درياچه پريشان، درياچه زیوار و بسیاری از دریاچه‌های ایران و مناطق اطراف اطلاعات ارزشمندی در امر شناخت گرده‌شناسی گیاهان از روزگان گذشته ارائه می‌دهد.
پیش از تسلط انسان بر زمین نیز وجود داشته است. این تغییرات در مقیاس‌های گوناگون زمانی، از چند صد سال تا چند میلیون سال، به وقوع پیوسته است و اثرشان در رسوبات مختلف نظیر رسوبات دریایی، دریاچه‌ای، غارها، سنگ‌ها و از این قبیل ثبت شده است. ایران به‌دلیل قرارگیری در میان سامانه‌های مختلف آبوهوایی و دارا بودن طیف وسیعی از آرشیوهای زمین‌شناسی که تغییرات آبوهوایی را در خود ثبت کرده‌اند، جایگاه ویژه‌ای در بررسی‌های دیرینۀ اقلیم‌شناسی دارد. همچنین به‌دلیل وجود خلیجفارس به‌عنوان کم عمق‌ترین دریای جهان، دریای خزر به‌عنوان بزرگترین دریاچه جهان، رشتۀ کوه‌های مختلف، تعدد تالاب‌ها و دریاچه‌های کوهستانی، وجود درختان کهنسال که حلقه‌های رشد آنها متأثر از تغییرات آبوهوایی است و نیز یخچال‌های طبیعی، بهشت آرشیوهای دیرینۀ اقلیم‌شناسی محسوب می‌شود.
گرده شناسی: امروزه پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينه به‌دليل کاربرد در مسايلي چون بررسي تغييرات آب‌و‌هوايي گذشته زمين، درک ميزان تأثير انسان بر تغييرات زيست‌محيطي، بازسازي داده‌هاي آب‌و‌هواي طولاني مدت، شبيه‌سازي محيط‌هاي ديرينه يکي از محبوب‌ترين زمينه‌هاي پژوهشی شده است. یکی از روش‌هاي متداول در پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينه، روش گرده‌شناسي و ازجمله مهم‌ترين ابزار اين روش، اطلس‌هاي گرده‌شناسي است. پژوهش‌های آب و هواشناسي ديرينۀ حوضه آبريز درياچه پريشان، درياچه زیوار و بسیاری از دریاچه‌های ایران و مناطق اطراف اطلاعات ارزشمندی در امر شناخت گرده‌شناسی گیاهان از روزگان گذشته ارائه می‌دهد.
