آشنایی با دستگاه‌­های آزمایشگاه مرکزی مؤسسه: 

مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران برای پیشبرد اهداف پژوهشی و خدمات‌رسانی سریع به پژوهشگران باستان‌شناسی، آزمایشگاه باستان‌شناسی‌ای راه‌اندازی کرد که از طریق تجهیزات زیر خدمات مربوطه را ارایه می‌دهد.

۱- دستگاه XRF

۲- دستگاه آسیاب گلوله‌ای (بالمیل)

۳- دستگاه سنگ شکن آزمایشگاهی

۴- دستگاه پرس دستی

۵- دستگاه پرس هیدرولیک دستی / (Manual Hydraulic Press)

۶- دستگاه پرتابل و غیر تخریبی (XRF) آنالیز عنصری مواد

۷- دستگاه پتروگرافی

۸- دستگاه کاتر پتروگرافی

۹- دستگاه میکروسکوپ پلاریزان

سایر تجهیزات آزمایشگاه: همچنین آزمایشگاه مجهز به دستگاه‌هایی برای آماده سازی ( برش و پولیش ) نمونه‌ها ( فلزی و غیر فلزی) جهت مطالعات و بررسی میکروسکوپی است.

۱۰- دستگاه مانت‌گرم

          ۱۱- دستگاه پالیش متالوگرافی PL1

         ۱۲- دستگاه برش نمونه‌های فلزی

معرفی دستگاه‌­های آزمایشگاهی: مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران برای پیشبرد اهداف پژوهشی و خدمات‌رسانی سریع به پژوهشگران باستان‌شناسی، آزمایشگاه باستان‌شناسی‌ای راه‌اندازی کرد که از طریق تجهیزات زیر خدمات مربوطه را ارایه می‌دهد.

آزمایشگاه XRF:  به منظور مطالعات آزمایشگاهی روی  داده‌های فرهنگی با هدف تعیین ویژگی‌های فنی، ترکیب عناصر و منشأیابی آنها اکثراً با روش (فلورانس پرتو ایکس (XRF) (X-Ray Flourecence) صورت می‌گیرد و این کار اندازه‌گیری طول موج و شدت امواج فلورسانس منتشر شده از اتم‌های مختلف در نمونۀ مورد آزمایش است که برآیند آن آگاهی از نوع و میزان عناصر تشکیل دهنده نمونه است. نمونه را  معمولاً باید به صورت پودر درآورد؛ سپس نمونۀ آماده شده را به‌صورت قرص داخل دستگاه قرار داد. دستگاه به صورت خودکار نمونه را آنالیز کرده و جواب آنالیز را در رایانه‌ای که به دستگاه متصل است، ثبت می‌نماید. این دستگاه به‌غیر از بهره‌گیری در شیمی، معدن و زمین‌شناسی در زمینۀ باستان‌شناسی قابلیت‌های زیر را  دارد:

فلز:  فن‌آوری ساخت و منشأیابی       شیشه:  تعیین ترکیب        خاک:  خاک معدنی یا خاک محوطه باستانی

سـفال:  تعـیین عـناصر با منـشأ مـشخـص یا نامشخص           سنگ:  به منظور شناسایی نوع و منشأیابی  

 تعیین عناصر  به منظور شناسایی خاک سفال یا بقایای بازمانده از زندگی جوامع  باستانی. تجزيه غير مخرب بوسيله اشعه X كه اصطلاحاً به آن XRF گفته مي‌شود كه مخفف كلمه X Ray Fluorescence   است. مزيت استفاده از XRF  نسبت به روش‌هاي شيميايي سرعت بالا و هزينه پايين و دقت قابل قبول است. XRF دستگاهي است براي اندازه گيري طول موج و شدت امواج فلورسانس ساطع شده از اتم‌هاي مختلف در نمونه كه نتيجه آن شناسايي نوع و ميزان عناصر ماده مي‌باشد. دستگاه XRF كاربرد وسيعي در بسياري از علوم دارد و امروزه به علت پيشرفت‌هاي شگرف در اين زمينه به‌صورت يكي از وسايل ضروري در آزمايشگاه‌هاي پژوهشي در آمده است. XRF با سرعت عمل بسيار زياد قادر است عناصر بسياري را به‌صورت كيفي و كمّي مورد آناليز قرار دهد. به علت سرعت زياد و عدم مصرف مواد شيميايي روش ارزاني نسبت به بقيه روش‌هاي آناليزي بوده و محيط زيست را نيز آلوده نمي‌سازد.

توضیحات: قابلیت آنالیز کیفی و کمی- اندازه­ گیری درصد عناصر در یک نمونه کاملاً ناشناخته-­ آنالیز همزمان بیش از 80 عنصر.

دستگاه: XRF     /  شرکت:  Spectro    /    مدل:  Spector  Xepose

دستگاه: آسیاب گلوله ای (بالمیل)        شرکت:    /    Retsch مدل:  MM-400

توضیحات: بالمیل ارتعاشی با دو محفظه به اندازۀ 10 میلی­لیتر است و گلوله­های موجود از سرامیک هستند. آسیاب گلوله، یک نوع آسیاب، یک سیلندر استوانه‌ای است که برای آسیاب یا مخلوط کردن موادی همچون سنگ‌های معدنی، مواد سرامیکی خام و مواد رنگی استفاده می‌شود. آسیاب‌های گلوله‌ای تا قسمتی از ماده‌ای که باید پودر شود و گلوله‌های آسیاب‌کننده پر می‌شوند و حول یک محور افقی دوارن می‌کنند. حرکت آبشاری گلوله‌ها در داخل سیلندر و سقوط آن‌ها روی ماده سبب می‌شود تا پودر با اندازه‌ی مطلوب حاصل شود. این دستگاه با کیفیت بالا می‌توانند مخلوط را به ذراتی تا ابعاد 75 میکرومتر (کمتر از 200 مش) آسیاب کند.

دستگاه: آسیاب گلوله ای( بالمیل)        شرکت:    /    Retsch مدل:  MM-400

دستگاه: سنگ شکن آزمایشگاهی              شرکت:  ناب تک   /   مدل:  HC-1

توضیحات: جهت پودر کردن مواد ورودی با ابعاد 2 تا 5 سانتی متر و خروجی حدود 200 مش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دستگاه:  پرس دستی                        شرکت:  Specac  

توضیحات: بیشترین فشار وارده 20 تن است.

دستگاه پرس هیدرولیک دستی /  (Manual Hydraulic Press)

دستگاهی با طراحی خاص که منبع اصلی ایجاد نیرو در آن، نیروی انسانی و دست است. این دستگاه‌ها از لحاظ طراحی کلی و مبنای عملکردی تفاوت چندانی با سایر دستگاه‌ها ندارند، اما برای ایجاد نیرو و انتقال آن از طریق سیال، از یک اهرم دستی استفاده می‌شود. اگر از دستگاه تلمبه باد استفاده کرده باشید، تا حدود زیادی با نحوه عملکرد این دستگاه‌ها آشنایی دارید.

دستگاه:  پرس دستی  /   شرکت:  Specac 

دستگاه پرتابل و غیر تخریبی (XRF) آنالیز عنصری مواد   /    مدل دستگاه: 7000  SKYRAY INSTRUMENTS

کاربرد:  پژوهش در مورد سنگ‌های آذرین، رسوبی، دگرگونی و پترولوژی، تولید سرامیک و شیشه، مطالعات زیست محیطی (برای مثال، آنالیز ذرات در فیلتر هوا ).

کارگاه‌های ریخته‌گری، متالورژی (به عنوان مثال، کنترل کیفیت).

­ پروژه‌های تحقیقاتی سنگ‌های آذرین و رسوبی و تحقیقات خاک.

در معادن‌ برای تشخیص درصد مواد موجود در سنگ‌های معدن.

در کارخانجات  تولید سیمان  و سرامیک و شیشه.

تشخیص محدودیت استفاده از مواد خطرناک خاص  (RoHS).

مطالعات زیست محیطی و زمین شناختی برای آنالیز سنگ ها، بررسی خاک،  مواد معدنی و رسوبات، درصنایع نفت، مثلا برای اندازه گیری گوگرد نفت خام و محصولات پتروشیمی.

دستگاه پرتابل و غیر تخریبی (XRF) آنالیز عنصری مواد   /    مدل دستگاه: 7000  SKYRAY INSTRUMENTS

پتروگرافی: پتروگرافی یا سنگ‌شناسی مطالعۀ سنگ در مقیاس ماکروسکوپی و میکروسکوپی است. نمونه‌ها به‌صورت مقاطع نازک، صیقلی و یا نازک- صیقلی برای مطالعات  میکروسکوپی آماده می‌شوند و توسط کارشناس مربوطه به‌وسیله میکروسکوپ پلاریزان مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند. در مطالعات پتروگرافی موارد زیر مشخص می‌گردد:

-­ تشخیص کانی‌های اصلی و فرعی سنگ.   

-­ تشخیص بافت سنگ.

-­ تشخیص نوع آلتراسیون.        

-­ تجزیه و تحلیل ژنتیک سنگ.

-­ تصویربرداری از مقطع همراه با نامگذاری کانی‌ها.

-­ در مطالعات مینرالوگرافی ( مقطع صیقلی).

 نیز کانه‌های فلزی مقطع شناسایی می‌گردد.

دستگاه:  کاتر پتروگرافی   /    شرکت:  Discoplant TS    

توضیحات: جهت آماده‌سازی و مقطع زنی نمونه‌های پتروگرافی.

دستگاه: میکروسکوپ پلاریزان    /    شرکت:  BKPOL       /      مدل:  BKPOL-RTR

توضیحات: ­ مجهز به هد سه چشم جهت اتصال به سیستم عکسبرداری میکروسکوپ.

-­ مجهز به تیغه‌های کوارتز، ژیپس، میکا و گیرۀ لام.

- قابلیت بزرگنمایی 10 تا 400 برابر.

میکروسکپ پلاریزان یکی از انواع ویژه میکروسکپ‌های نوری است که با استفاده از نور پلاریزه برای مطالعۀ مقاطع نازک، صیقلی (یا هردو) در آزمایشگاه‌های کانی‌شناسی، سنگ‌شناسی، فسیل‌شناسی، مینرالوگرافی، کانه آرایی و صنایع سیمان به‌کار برده می‌شود. دستگاه اندازه‌گیر نوری برای آزمایشات جزئی نمونه‌هاست. به‌علاوه برای نورهای میکروسکوپ استاندارد یک پلاریزور در کندانسور و یک اسلایدر در لامپ بالای عدسی شیئی وجود دارد که هر دو دارای قابلیت چرخش پذیری، درجه‌بندی و نصب روی دستگاه هستند. نمونه‌ها به‌وسیله نور پلاریزه روشن می‌شوند و چرخش این نورها می‌تواند آنالیز شود. در بسیاری از مطالعات میکروسکوپی مثل مطالعه سنگ‌ها، موادشیمیایی کریستالی و بسیاری از ترکیبات آلی مثل ساختمان کراتین، عضلات، کلاژن‌ها نیاز به استفاده از میکروسکوپ‌های پلاریزان است.

سایر تجهیزات آزمایشگاه

همچنین آزمایشگاه مجهز به دستگاه‌هایی برای آماده سازی ( برش و پولیش ) نمونه‌ها ( فلزی و غیر فلزی) جهت مطالعات و بررسی میکروسکوپی است.

دستگاه: مانت‌گرم    /    شرکت: XQ-1B   /  مدل: XQ

توضیحات: اندازه قطر قرص مانت 30 میلیمتر است.

دستگاه مانت‌گرم دیجیتال جهت قالب‌گیری نمونه‌های متالوگرافی و مینرالوگرافی است. این دستگاه مجهز به ترمومتر دیجیتالی با دو تایمر برای تعیین زمان‌های گرم و سرد شدن می باشد.

دستگاه:  پالیش   /    مدل: P2T

توضیحات: دستگاه پالیش دو موتوره جهت پولیش و سنباده زنی با دور متغیر تا 1400Rpm.

- اندازه قطر پالیش 200mm است.

دستگاه پالیشر متالوگرافی PL1 جهت آماده سازی انواع نمونه‌های فلزی و غیرفلزی در متالوگرافی و مینرالورژی کاربرد دارد.

دستگاه برش نمونه‌های فلزی    /    مدل:  Q-2A

توضیحات: برای برش و آماده سازی نمونه‌های فلزی با ابعاد ورودی 55 میلی‌متر  مورد استفاده قرار می‌گیرد.